Không phải ai cũng từng tận mắt nhìn thấy một buổi cào nghêu thật sự diễn ra như thế nào. Nhưng với những người sống gần biển Cần Giờ - hình ảnh những chiếc xe máy dựng san sát trên bãi cát mỗi buổi sớm đã trở thành điều quen thuộc. Trời còn chưa rõ mặt người, nhưng từng bóng áo bạc màu, từng từng chiếc xe kéo bằng gỗ đã hiện diện sẵn, như thể biển chỉ chợp mắt một chút rồi lại tiếp tục một ngày lao động mới.

Nghề cào nghêu - Công việc tưởng nhẹ nhưng "ngấm vị" cực

Nếu nhìn thoáng qua, nghề cào nghêu không quá phức tạp: ra bãi biển, dùng cào sắt kéo vài đường trên cát rồi nhặt nghêu bỏ vào sọt. Nhưng những ai từng chứng kiến hoặc từng nghe người dân kể lại thì đều hiểu rằng công việc này đòi hỏi nhiều hơn sức lực: đó là kinh nghiệm, là sự nhạy cảm với biển, là hiểu được từng lớp cát, từng con nước.

Nghề này phụ thuộc hoàn toàn vào thủy triều. Chỉ khi nước ròng, bãi nghêu mới lộ ra và người cào phải tranh thủ từng giờ, từng phút. Nhanh thì có nghêu, chậm thì biển lên, cả nhóm phải thu dọn trở về.

Từ bờ ra biển: Cuộc mưu sinh bắt đầu

Ở những bãi biển cào nghêu, cảnh tượng quen thuộc nhất là hàng xe máy dựng thành dãy dài trên bãi. Những chiếc xe số đã cũ, dính đầy bùn, gắn theo rọ, giỏ, dây thừng hoặc kéo theo một chiếc xe gỗ hai bánh phía sau. Đó là phương tiện để chở cào, chở rổ, chở cả thành quả mưu sinh trở về.

Từ bờ cát, người dân bắt đầu chất đồ nghề lên các ghe nhỏ, phản gỗ hay những chiếc bè được ghép từ thùng nhựa – phương tiện để họ di chuyển ra xa, đến nơi nước còn xăm xắp đầu gối. Ghe không lớn, chỉ vừa đủ chứa vài bao tải và vài người, nhưng nó trở thành "xe tải mini" trên biển mỗi buổi sớm.

Tiếng máy nổ, tiếng chèo nước, tiếng sóng vỗ đập nhẹ vào thành ghe hòa thành nhịp điệu quen thuộc của vùng biển lao động.

Một buổi cào nghêu

Khi ghe đến được bãi nghêu, người cào nhảy xuống nước, cứ mặc cho nước ngấm ướt quần và áo. Cát đen pha bùn mềm nhún, mỗi bước đi như lún xuống. Phụ nữ thì đội mũ, đội nón hoặc che mặt bằng khăn ướt để tránh nắng. Còn cánh đàn ông thì chỉ cần 1 cái mũ mỏng là được. Trên tay luôn là cây cào sắt với lưỡi cào nặng và chắc.

Chỉ cần một cú cào, lưỡi cào rạch xuống lớp cát và kéo về phía sau, tạo nên âm thanh xoạt xoạt đều đặn. Đôi khi họ phải cúi xuống nhặt từng con nghêu một, đôi khi cả rổ trồi lên trắng lóa dưới nắng. Người có kinh nghiệm chỉ cần nhìn màu cát, cảm nhận độ mềm của đáy biển là biết ngay nơi nào có nghêu.

Đằng sau những động tác tưởng như đơn giản ấy là những vất vả khó nói: là những chiếc lưng khom, là đôi bàn tay chai sạn, là đôi chân ngâm nước hàng giờ, nắng biển rát da và cả nguy hiểm rình rập khi nước lên nhanh hoặc cát lún bất ngờ.

Rổ nghêu đầy, lưng người trĩu nặng

Khi những rổ nghêu đã đầy, họ cùng nhau đưa phần thu hoạch lên ghe. Từng bao nghêu ướt nước biển, nặng trĩu, được xếp lên phản. Đôi khi chỉ là vài chục ký, đôi khi được mùa có thể lên đến hàng trăm ký – nhưng tất nhiên, đó chưa bao giờ là điều dễ dàng.

Có người làm nửa buổi chỉ được vài ký vì bãi nghêu thưa. Có người cả buổi ngụp lặn cũng không đủ tiền cho một bữa ăn tươm tất. Nghề này bấp bênh như chính con nước – hôm nay đầy, mai cạn; năm nay được, năm sau mất mùa.

Nhưng kỳ lạ là ở bãi nghêu, tình người lại nhiều hơn những điều cực nhọc. Ai sa chân lún cát, lập tức có người chạy lại kéo. Ai lội xa quá, ghe bên cạnh sẵn sàng tấp vô cho quá giang. 

Nghỉ tay, người ta ngồi lại với nhau, kể chuyện con cái, chuyện mùa màng, chuyện đời, tiếng cười chen lẫn tiếng sóng, làm cái vất vả như nhẹ đi một nửa.

Biển thất thường, nghề cũng bấp bênh

Ngày trước, nghêu nhiều, người làm nghề sống khá nhờ biển. Những năm gần đây, khai thác quá mức, thời tiết cực đoan và biến động tự nhiên khiến nghề bấp bênh hơn. Nhiều nơi phải lập hợp tác xã để quản lý bãi nghêu, chia khu vực, hạn chế cào tự do để bảo tồn nguồn lợi.

Giới trẻ bây giờ ít người theo nghề. Không phải vì biển không còn cho họ hi vọng, mà vì nghề đòi hỏi sức lực quá lớn, lại không ổn định.

Thế nhưng, với một thế hệ lớn lên cùng tiếng sóng, nghề cào nghêu vẫn là ký ức, là một phần đời khó bỏ.

Kết

Nghề cào nghêu không chỉ là lao động sinh nhai, mà còn là câu chuyện về sự bền bỉ của con người ven biển. Những con người mặc áo bạc màu, đôi chân ngập bùn, lưng khom theo nhịp cào, họ là hình ảnh thu nhỏ của tinh thần miền Tây chịu thương, chịu khó.

Và dù có sự đổi thay theo thời gian, hình ảnh những buổi cào nghêu lúc nước ròng vẫn mãi là lát cắt chân thật của đời sống phương Nam: mộc mạc, không màu mè, nhưng đầy ắp nghĩa tình.

—---------

CREDIT: 

- Photography: Kien Trang 

- Content: Hoai Ha

- Design: Trung Huynh