Một buổi sáng trở về chốn học xưa
Hồ Văn tĩnh lặng trong buổi sớm, không gian mở đầu hành trình trở về nguồn cội đạo học Việt.
Giữa lòng Hà Nội nhộn nhịp, Văn Miếu - Quốc Tử Giám vẫn giữ cho mình một nhịp thở riêng, trầm lắng và thanh sạch. Buổi sáng tôi ghé thăm, trời có chút se lạnh, nắng tản mỏng trên những mảng tường rêu, trên mái ngói cổ và trên hồ nước rộng. Bước qua cổng tam quan, ta như bước vào một “khoảng dừng” của thời gian, nơi những giá trị về tri thức, nhân nghĩa và lễ giáo vẫn đang được lưu giữ một cách nguyên vẹn.
Văn Miếu không chỉ là di tích lịch sử. Đó là nơi lưu giữ tinh thần học thuật, nơi bao thế hệ nho sinh đã gửi gắm khát vọng tri thức và đạo học. Và hành trình khám phá của tôi bắt đầu từ chính điều đó: đi tìm cảm giác “quay về” giữa không gian đã nuôi lớn nền văn hóa Việt.
Kiến trúc nhuốm màu thời gian: Mỗi bức tường là một câu chuyện
Đi dọc theo những hành lang đỏ, tôi bị cuốn hút bởi chi tiết chạm khắc gỗ trên các bệ cửa, vì kèo và đầu đao. Mỗi chi tiết trong kiến trúc Văn Miếu đều mang một “ngôn ngữ” riêng. Đó là những dải chạm rồng uốn lượn, những vì kèo sẫm màu, những song gỗ đỏ đã phai dần lớp sơn theo năm tháng. Đây không chỉ là kỹ thuật, mà còn là sự gửi gắm của nghệ nhân về triết lý sống: uyển chuyển nhưng vững vàng, thanh cao nhưng hàm súc.
Những đường chạm rồng, mây tượng trưng cho sự cao quý, là minh chứng cho trình độ thủ công tinh xảo của nghệ nhân xưa.
Khi đến gần hơn, tôi bất giác nhận ra: Kiến trúc ở Văn Miếu không phô trương. Nó lặng lẽ, mềm mại và đầy tiết chế, giống như tinh thần Nho học, trọng sự mực thước và hài hòa.
Những hàng song gỗ đỏ, điểm nhấn quen thuộc trong kiến trúc Văn Miếu.
Những bức tường xám rêu, cổng vòm cổ kính hay mái ngói phủ lớp bụi thời gian đều hiện lên trong bộ ảnh như những “chứng nhân” của lịch sử. Chỉ cần đứng im vài phút, lắng nghe tiếng gió xuyên qua rặng cây cổ thụ là đủ để cảm nhận sự trường tồn đáng nể của nơi này.
Khuê Văn Các: biểu tượng của tri thức và vẻ đẹp Việt
Không thể không dừng lại lâu hơn tại Khuê Văn Các, một trong những kiến trúc được xem là biểu tượng của Thăng Long, Hà Nội. Buổi sáng hôm ấy, sắc đỏ của Khuê Văn Các nổi bật giữa nền trời xám nhẹ, phản chiếu xuống mặt hồ tạo nên khung cảnh đẹp như một bức tranh cổ điển.
Khuê Văn Các được xây dựng năm 1805, nổi bật với kiến trúc gỗ son và các cửa tròn tượng trưng cho sao Khuê, ngôi sao của văn chương. Công trình nhỏ bé nhưng mang sức nặng văn hóa lớn, thể hiện khát vọng về một nền giáo dục khai phóng và chuẩn mực.
Từ lâu, Khuê Văn Các đã trở thành dấu ấn nhận diện của Thăng Long, Hà Nội.
Nhìn Khuê Văn Các, tôi nghĩ đến thông điệp Văn Miếu muốn gửi gắm: Tri thức là ánh sao, dù thời đại thay đổi, trí tuệ con người vẫn luôn tỏa sáng.
Từng góc ảnh ở khu vực này đều dễ dàng trở thành postcard. Hàng hoa đỏ ven hồ càng làm không gian trở nên rực rỡ, kéo con mắt người xem vào một tổng thể hài hòa giữa tự nhiên và kiến trúc cổ.
Quốc Tử Giám: cái nôi giáo dục đầu tiên của Việt Nam
Tiến sâu hơn vào bên trong là khu trưng bày tái hiện hành trình giáo dục Nho học Việt Nam suốt nhiều thế kỷ. Không gian được thiết kế hiện đại nhưng lại hòa quyện rất khéo với kiến trúc truyền thống.
Những tư liệu quý về lịch sử giáo dục và khoa cử được trưng bày trong không gian mới, giúp di sản trở nên gần gũi hơn với công chúng.
Những bản mô phỏng kỳ thi Hương - Hội - Đình, những hiện vật học thuật, trang phục, văn bản, và tư liệu cổ khiến tôi như được “quay ngược thời gian” về thế kỷ XIV, XV, thời các sĩ tử khăn gói lều chõng thi cử.
Tôi thích nhất là mảng trưng bày nói về: “Một nhà trường do quốc gia sáng lập để giáo dục nhân tài”, mô tả chính xác vai trò của Quốc Tử Giám trong tiến trình giáo dục nước ta.
Bức họa cổ lưu giữ hình ảnh các bậc danh sĩ thời phong kiến.
Không gian triển lãm đẹp và nhiều thông tin đến mức chỉ cần đi hết một vòng, bạn sẽ hiểu vì sao người Việt luôn xem tri thức là chuẩn mực, là nền tảng của sự khai mở.
Bên trong nhà thái học, sự hiện diện của những danh sư
Bên trong khu thờ tự, ánh sáng vàng nhẹ phản chiếu trên các bức tượng cổ. Gương mặt các bậc học giả, hiền triết được tạc trong tư thế ung dung, khoan hòa, biểu tượng cho trí tuệ và nhân cách.
Tượng Chu Văn An hiện lên trang nghiêm dưới lớp ánh sáng vàng, tạo nên cảm giác như thời gian đang chậm lại.
Chu Văn An, người được mệnh danh là "ngôi sao sáng của đạo học Việt Nam", không chỉ là biểu tượng của trí tuệ mà còn là tấm gương về sự liêm chính và khí tiết. Những mảng chạm khắc tinh xảo trên áo bào đỏ không chỉ phản ánh trình độ thủ công của nghệ nhân Việt, mà còn kể câu chuyện về một thời đại đề cao tri thức, đạo đức và sự mẫu mực của người thầy. Nhà Thái Học là nơi để mỗi người tìm về những giá trị cốt lõi của nghề dạy và học.
Nhịp sống đương đại: sự tiếp nối giữa quá khứ và hiện tại
Điều khiến tôi thích thú nhất chính là sự giao thoa giữa xưa và nay.
Không gian Văn Miếu hôm nay vẫn rộn ràng hơi thở mới, nơi trẻ em và du khách khắp nơi tìm thấy một phần ký ức và sự kết nối với văn hóa Việt.
Hồn nhiên, trong trẻo, năng lượng khiến Văn Miếu trở nên đầy sức sống.
Dù trải qua hàng trăm năm biến đổi, Văn Miếu - Quốc Tử Giám vẫn là điểm hẹn quen thuộc mỗi dịp đầu xuân, mùa khai giảng hay trước những kỳ thi quan trọng. Hình ảnh những em nhỏ khoác áo dài truyền thống hay các bạn học sinh viết điều ước là minh chứng rõ ràng nhất cho sức sống của di sản.
Ngay giữa không gian uy nghiêm của di sản, những khoảnh khắc rất đời thường ấy lại khiến Văn Miếu trở nên sống động hơn bao giờ hết.
Di sản không chỉ là thứ để ngắm, mà phải được sống cùng thế hệ hiện tại.
Văn Miếu hôm nay đã làm được điều đó: giữ được tính trầm mặc nhưng lại hòa quyện với hơi thở đương đại một cách tự nhiên.
Hồ Văn: khoảng lặng giữa lòng di sản
Hồ Văn, nơi tĩnh tại để mỗi người lắng lại giữa hành trình khám phá không gian di sản.
Ở một góc yên lặng hơn của khu di tích, Hồ Văn như một khoảng thở. Tiếng nước, tiếng gió và những tán cây cổ thụ khiến nơi đây trở thành điểm dừng hoàn hảo trước khi khép lại chuyến tham quan.
Mặt nước hồ sáng lấp lánh, phản chiếu sự tĩnh tại của cảnh quan. Những góc hồ ít người qua lại tạo nên khung hình đầy thi vị, rất hợp cho những ai tìm kiếm khoảnh khắc lắng đọng giữa lòng Hà Nội.
Văn Miếu: di sản sống trong lòng người Việt
Kết thúc hành trình, tôi nhận ra rằng: Văn Miếu - Quốc Tử Giám không chỉ là chứng nhân của lịch sử, mà còn là di sản sống, lưu giữ giá trị sâu sắc về đạo học, truyền thống hiếu học và khát vọng vươn lên của dân tộc.
Mỗi bước chân ở đây đều như đang bước tiếp một dòng chảy tri thức kéo dài suốt hàng trăm năm của dân tộc.
Cổng Đại Trung Môn, biểu tượng của sự vững bền, nơi những giá trị văn hóa Việt được gìn giữ và lan tỏa qua nhiều thế hệ.
Rời Văn Miếu, tôi mang theo không chỉ bộ ảnh đẹp, mà còn cảm giác được kết nối lại với cội nguồn văn hóa, điều mà không phải nơi nào cũng có thể mang lại.
Kết
Nếu có dịp trở lại Hà Nội, hãy dành một buổi sáng để bước qua cổng Văn Miếu, hít thở hương cũ, ngắm Khuê Văn Các soi bóng nước và lắng lại vài phút cùng lịch sử. Bạn sẽ thấy lòng mình chậm hơn, sâu hơn và nhẹ hơn. Vì di sản luôn ở đó, chỉ chờ chúng ta mở lòng để lắng nghe.
—--------------
CREDIT:
- Photography: Luan Nguyen
- Content: Tommy Phung
- Design: Trung Huynh
