Trung Thu luôn là chiếc túi ký ức đặc biệt của mỗi người Việt Nam. Ở đó, có hương thơm của trái thị vàng, con cún bông xinh xắn làm từ múi bưởi trắng bông, tiếng trống lân tùng tùng đầu ngõ và đặc biệt là ánh sáng rực rỡ của chiếc đèn ông sao hay đèn lồng ấm áp.
Mời bạn cùng MLifeOn khám phá và “giải mã” chiếc đèn Trung thu - linh hồn của những mùa Tết đoàn viên trên dải đất Việt!
Lồng đèn có lịch sử phát triển gắn liền với các lễ hội ánh sáng ở nhiều quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á nói riêng, Châu Á nói chung. Theo một số tài liệu, lồng đèn Trung thu ở Việt Nam gắn liền với tục thờ trăng và các nghi lễ cầu mùa màng bội thu thời Lý, Trần.Theo mô tả trên trống đồng Ngọc Lũ và văn bia chùa Đọi, các nhà văn hóa và sử học cho rằng, lồng đèn xuất hiện bắt đầu từ thời nhà Lý với các nghi thức rước đèn tại Kinh thành Thăng Long. Sau đó, được lan rộng và trở thành nét đặc trưng của các lễ hội, tượng trưng sự may mắn, no đủ và gắn kết cộng đồng.
Cũng có luận giải cho rằng, chiếc đèn lồng xuất phát từ nhu cầu soi sáng của những gia đình giàu có, khi dùng giấy và vải để chắn gió cho đèn hoặc đuốc khỏi tắt. Dần dần, nó trở thành vật trang trí cho các gia đình trâm anh thế phiệt ở chốn kinh kỳ.
Tuy nhiên, ở Việt Nam, đèn Trung thu nhanh chóng tách khỏi các nghi lễ tôn giáo, xã hội đó để trở thành một biểu tượng thân thuộc gắn chặt với Tết Trung thu - một dịp lễ dành cho thiếu nhi và cũng được gọi là tết đoàn viên của mọi gia đình.
Ký ức về chiếc đèn Trung thu gắn liền với tuổi thơ của người Việt dù cho trải qua bao thăng trầm của đất nước - những ngày hòa bình no đủ hay những năm tháng vừa thoát khỏi chiến tranh khó khăn, gian khổ, thiếu thốn…
Một chiếc đèn Ông sao năm cánh rực rỡ, 1 chiếc đèn Kéo quân thấm đẫm những câu chuyện lịch sử, hay chiếc đèn ống bơ đầy than khói, chiếc đèn thô mộc tự làm từ vỏ hộp xà phòng… Tất cả đều là những chiếc đèn Trung thu đẹp đẽ và quý giá trong ký ức tuổi thơ của mỗi người.
Nó đẹp, bởi gắn với một ngày Tết dành riêng cho con trẻ, là biểu tượng của những ước mơ trẻ thơ lấp lánh và mang theo tình yêu thương ấm áp của gia đình. Có lẽ, nhiều trong số các bạn đang đọc bài viết này, đã từng ít nhất 1 lần được ông, được bố, được anh… tự tay chẻ tre, dán giấy để làm cho 1 chiếc đèn Trung thu.
Đèn Kéo Quân được coi là một “tác phẩm cơ khí dân gian” độc đáo và có tính giáo dục cao. Đó là chiếc máy chiếu phim mini bằng giấy và tre với cơ chế cơ học độc đáo. Ánh nến (nguồn nhiệt) tạo ra dòng khí nóng bên trong đèn. Dòng khí này làm quay một trục tre mảnh, kéo theo các hình ảnh cắt giấy dán trên trục.
Sự chuyển động chậm rãi, liên tục của các hình ảnh này tạo ra một hiệu ứng thị giác mê hoặc, thu hút trẻ em tập trung theo dõi vào câu chuyện được kể. Đó thường là những câu chuyện về lịch sử chiến đấu, các truyền thuyết, các câu chuyện đạo đức và đời sống, các hoạt động sản xuất và sinh hoạt văn hóa dân gian…
Đèn Trung thu - câu chuyện của Tre, Giấy và Khát vọng
Đèn Trung thu Việt Nam mang một nét độc đáo riêng so với nhiều loại đèn lồng trong khu vực. Nét đẹp của đèn Trung thu Việt Nam không nằm ở sự cầu kỳ, tỷ mỉ mà lại ở chính sự mộc mạc, đơn giản nhưng mang đầy hơi thở của cuộc sống.
Đèn Trung thu được làm từ những vật liệu sẵn có, bền vững và thân thuộc trong đời sống như tre, nứa và giấy, giấy bóng kính.., thể hiện sự hài hòa với tự nhiên và lối sống giản dị của người Việt.
Đèn Ông Sao 5 cánh với 5 sắc màu khác nhau lồng ghép triết lý Ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ) – triết lý tương sinh tương khác trong vũ trụ, cũng chính là sự hài hòa trong cuộc sống con người.
Bên cạnh đó, còn các hình ảnh đèn Trung Thu là các con vật từ gần gũi thân thương như heo, gà, cá, đến các linh vật thiêng liêng như rồng… Tất cả đều mang tình yêu và khát vọng hồn hậu của không chỉ trẻ thơ mà của mỗi con người mỗi dịp lễ trông trăng.
Đèn Trung Thu - theo dấu làng nghề, phố nghề
Trải nghiệm với Đèn Trung Thu không chỉ là việc bạn được ngắm nhìn hay mua 1 món quà lưu niệm mà nó là hành trình theo dấu ánh sáng, đưa bạn đi qua các làng nghề và lễ hội Đèn Trung Thu độc đáo từ Bắc vào Nam.
MLifeOn giới thiệu tới bạn những “trung tâm ánh sáng” độc đáo đó để bạn có dịp ghé thăm và chiêm ngưỡng của những chiếc Đèn Trung Thu lung linh mang đậm hồn Việt.
Làng nghề Báo Đáp (Ninh Bình): Nằm ở miền Bắc, làng nghề Báo Đáp trước thuộc tỉnh Nam Định, nay là tỉnh Ninh Bình là làng nghề nổi danh hơn 500 năm với nghề làm Đèn Ông Sao truyền thống. Đây cũng là nguồn cung cấp Đèn Ông Sao lớn nhất cho các tỉnh phía Bắc. Vào dịp Trung thu hàng năm, hàng triệu chiếc Đèn Ông Sao, Đèn Kéo Quân, Đèn lồng… từ làng nghề này tỏa đi khắp mọi miền đất nước.
Làng nghề Phú Bình (TP. Hồ Chí Minh): Còn được gọi thân thương là Xóm lồng đèn Phú Bình - nơi sản xuất Đèn Kéo Quân và đèn giấy kiếng (giấy bóng kính) truyền thống. Đến với làng nghề Phú Bình, du khách có thể thấy được trọn vẹn các công đoạn và quá trình làm ra một chiếc đèn Trung Thu truyền thống.
Phố Hàng Mã (Hà Nội) và Phố Lương Nhữ Học (TP. Hồ Chí Minh) là 2 con phố đèn rực rỡ bậc nhất cả nước. Với số lượng và chủng loại đèn đa dạng, sự đặc sắc của loại hình và màu sắc, Hàng Mã và Lương Nhữ Học không chỉ là con phố nhộn nhịp bán mua mỗi dịp Trung Thu mà còn là những điểm check in không thể bỏ qua của giới trẻ và du khách.
Ngoài các làng nghề và con phố sản xuất, bán đèn Trung Thu, du khách đến với Việt Nam, đặc biệt là vào mùa Thu, sẽ có cơ hội được ngắm những con phố ánh sáng và những lễ hội đèn Trung Thu rực rỡ khi đến với thủ đô Hà Nội, thành phố Đà Nẵng, tỉnh Tuyên Quang…
Trong đó, phố cổ Hội An nơi được mệnh danh là "Kinh đô Ánh sáng" của Việt Nam sẽ mang đến cho bạn 1 bức tranh nghệ thuật đặc sắc với những dãy phố đèn lồng thắp sáng quanh năm. Tại đây, bạn cũng có thể tự tay tạo ra 1 chiếc đèn lồng mang dấu ấn cá nhân của mình khi tham gia các lớp học làm đèn lồng dành cho du khách.
Lễ hội Thành Tuyên tại tỉnh Tuyên Quang được biết đến là lễ hội rước đèn Trung Thu lớn nhất và độc đáo nhất Việt Nam. Đến với lễ hội này, bạn sẽ được chiêm ngưỡng các mô hình Đèn Trung Thu khổng lồ, cao hàng mét, mô phỏng các con vật và nhân vật truyền thuyết diễu hành qua các con phố. Lễ hội này đã trở thành một sản phẩm du lịch văn hóa quốc gia, mang lại một trải nghiệm thị độc đáo cho du khách.
Kết
Đèn Trung Thu là một minh chứng rõ nét cho thấy những giá trị tinh hoa văn hóa truyền thống sẽ không bao giờ lỗi thời. Giữa những ánh đèn LED rực rỡ, những hiệu ứng ánh sáng hiện đại và ấn tượng, những chiếc Đèn Trung Thu Việt Nam vẫn được bảo tồn một cách nguyên vẹn qua thời gian.
Đó không chỉ là 1 vật phẩm, một món đồ chơi, nó là biểu tượng của sự khéo léo, bền bỉ của những nghệ nhân, nó mang trong mình giá trị lịch sử, triết lý sống hài hòa của con người và quan trọng hơn, nó là “bảo tàng ký ức tuổi thơ” của mỗi người dân Việt.
Hãy trải nghiệm Trung Thu Việt Nam để bạn có thể thực sự cảm nhận sự ấm áp và sâu lắng từ những ánh đèn Trung Thu dung dị mà lấp lánh ấy…
—---
CREDIT:
- Photography: Luan Nguyen, Kien Trang
- Content: Hà Linh
- Design: Trung Huynh
