Tôi đến George Town như một cơ duyên. Và trong chuyến hành trình đầy cơ duyên này, Cheah Kongsi với sự cổ kính, nét kiến trúc ấn tượng đã khiến tôi không khỏi bị thu hút, đưa máy lên để bắt trọn những khoảnh khắc xinh đẹp của công trình kiến trúc nổi bật này.
Dấu ấn khởi đầu của một hội quán lâu đời
Cheah Kongsi không chỉ là hội quán, mà còn là nơi lưu giữ những câu chuyện di cư, lập nghiệp, đoàn kết và thờ phụng của một cộng đồng người Phúc Kiến kéo dài suốt hơn 200 năm.
Và trong một buổi trưa dịu mát, đứng trước lối vào vòm đá Lebuh Armenian, tôi biết mình sẽ không thể rời khỏi nơi này quá vội.
Cheah Kongsi được thành lập vào năm 1810, là một trong những hội nhóm Phúc Kiến lâu đời nhất tại George Town (vùng đất được UNESCO công nhận là Di sản thế giới), bang Penang, Malaysia. Các thành viên hội quán mang dòng dõi từ Sek Tong Seah, huyện Hải Đằng, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc.
Tổ tiên của cộng đồng người Phúc Kiến ở đây có nhiều nhân vật lịch sử đáng kính như Thủ tướng Tạ An (Xie Aun, đời Đông Tấn) và hai vị tướng nhà Đường - Teoh Soon và Khaw Wan. Để ghi nhận sự hy sinh của họ cho đất nước, hoàng đế nhà Đường lúc bấy giờ đã truy phong cho Teoh Soon và Khaw Wan danh hiệu "Hock Haw", có nghĩa là "phúc hầu". Về sau, gia tộc Cheah tôn thờ hai vị tướng này như biểu tượng hộ mệnh của gia tộc.
Biểu tượng của gia tộc Cheah là “Bảo Thụ” (Cây Quý), thể hiện khát vọng cắm rễ, lan tỏa và phát triển bền vững của họ khi di cư đến Malaysia. Đến năm 2011, hội quán chính thức được đăng ký lại với tên Seh Tek Tong Cheah Kongsi và tên gọi này được sử dụng cho đến tận bây giờ.
Khi tôi đọc những dòng tiểu sử về họ, cảm giác như đang được nghe kể lại một câu chuyện lịch sử đã từ rất xa xưa - chuyện không chỉ của một dòng họ, mà của một cộng đồng người Hoa xa xứ đã chọn Malaysia làm nơi “an cư lạc nghiệp”.
Cheah Kongsi - vừa là nhà, vừa là nơi hội họp
Giống như các hội quán khác, Cheah Kongsi vừa đóng vai trò là nơi cung cấp chỗ ở, vừa là nơi hỗ trợ tài chính cho các thành viên trong dòng họ khi họ mới đặt chân đến Penang, Malaysia. Và vai trò hỗ trợ này sẽ dừng lại khi các thành viên ổn định về công việc và bắt đầu có thể đóng góp ngược lại cho hội quán. Bên cạnh đó, Cheah Kongsi trong vai trò là một hội quán còn hỗ trợ giáo dục cho con cháu của các thành viên thuộc dòng họ, chu cấp sinh hoạt phí cho các góa phụ, và là nơi duy trì hoạt động thờ cúng tổ tiên, để hương khói gia tộc luôn được duy trì liên tục, không đứt gãy.
Giống như nhiều hội quán của người Hoa khác, Cheah Kongsi vừa là nơi giao lưu cộng đồng, vừa là nơi gìn giữ tín ngưỡng và đạo hiếu. Điều này không khỏi khiến tôi liên tưởng đến các hội quán người Hoa tại Hội An mà bản thân từng có dịp ghé thăm - nơi mỗi viên gạch, mái ngói đều chứa đựng tinh thần đoàn kết của hàng trăm con người qua nhiều thế hệ.
Kiến trúc giao thoa - khi các nền văn hóa cùng hội tụ
Mặc dù được thành lập từ năm 1810, nhưng Cheah Kongsi chính thức được xây dựng từ 1858 và hoàn thiện vào năm 1873, trên khu đất rộng 1.500m². Công trình gây ấn tượng với phong cách kiến trúc thuộc địa Anh kết hợp cùng các đường nét kiến trúc Trung Hoa đặc trưng.
Bên cạnh mái ngói âm dương, hình tượng lưỡng long tranh châu, các liễn treo, hoành phi đã quen thuộc của kiến trúc Trung Hoa, Cheah Kongsi còn sở hữu các nét đặc trưng của phong cách kiến trúc thuộc địa Anh như lối xây dựng đối xứng, tường gạch đỏ, xuất hiện các chi tiết Gothic, gờ chỉ, các đầu cột được điêu khắc hoa văn tỉ mỉ, … những đặc điểm của phong cách kiến trúc thuộc địa Anh.
Để đến với sảnh chính của Cheah Kongsi, bạn có thể đi bằng hai lối - Lebuh Armenian và Lebuh Pantai. Ngay khi đặt chân vào sảnh chính, tôi thấy ánh sáng xiên qua mái ngói, rọi lên nền gạch lát đỏ, làm mọi thứ như chậm lại, mang lại cảm giác thật khác biệt với nhịp sống sôi động bên ngoài.
Sảnh cầu nguyện chính nằm tầng trên, gồm ba điện thờ:
-
Điện giữa: thờ thần chính Kong Hui Seng Ong
-
Điện trái: thờ Tua Pek Kong (Thổ địa) và Tai Sai Yeah (Thánh Mẫu Thiên Hậu)
-
Điện phải: thờ Hock Haw Kong, vị thần biểu tượng từ thời nhà Đường
Tôi đứng lại khá lâu bên bàn thờ điện giữa, ngắm bức hoành phi được treo trên đầu, nhìn hương khói thoang thoảng, tự hỏi: “Cheah Kongsi đã mang dáng vẻ điềm tĩnh như này từ khi được xây dựng hay theo thời gian, cái nét điềm tĩnh ấy ngày càng được bồi đắp, tô vẽ thêm nơi công trình này?”.
Cheah Kongsi sau trùng tu - một di sản sống mở lòng
Là công trình lâu đời, Cheah Kongsi đã trải qua nhiều lần trùng tu để có được dáng dấp như hiện tại. Trong số những lần trùng tu, lần Cheah Kongsi được tu sửa và “thay da đổi thịt” nhiều nhất phải kể đến giai đoạn từ 2013 - 2015.
Cụ thể, trong giai đoạn này, Cheah Kongsi đã phải đóng cửa để trùng tu toàn bộ không gian thờ tự và công trình phụ trợ. Quá trình trùng tu với quy mô và thời gian lớn này được chủ đầu tư chú trọng thực hiện bằng các vật liệu truyền thống như gạch đất nung, đá granite, vàng lá, phối hợp cùng nghệ thuật Jian Nian (Nghệ thuật cắt dán các mảnh vỡ) và Cai Hui (Tranh kiến trúc Trung Hoa cổ đại) để giúp Cheah Kongsi tái tạo các chi tiết cổ điển, nhưng vẫn đảm bảo tính thoáng mát tự nhiên cho các phần phòng ốc.
Ngày 9/12/2015, công trình Cheah Kongsi mở lại đón du khách, đồng thời được tận dụng làm Trung tâm Diễn giải, phục vụ nghiên cứu lịch sử, văn hóa người Hoa tại Malaysia. Đến tháng 12/2026, Cheah Kongsi đại diện cho Malaysia, đã được vinh danh tại International Property Awards cho hạng mục Kiến trúc Dịch vụ Công cộng 5 Sao của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
Nghệ thuật cắt dán các mảnh vỡ được ứng dụng nhiều trên phần mái của Cheah Kongsi
Hình ảnh rồng được sử dụng phương pháp cắt dán các mảnh vỡ (cut-and-paste shard work)
Trang kiến trúc Trung Hoa cổ đại (ancient Chinese architecture painting)
Không bảng hiệu rực rỡ, không ồn ào, náo nhiệt, Cheah Kongsi điềm tĩnh kể câu chuyện gia tộc theo cách của riêng mình - qua từng viên gạch, mái ngói, đường nét kiến trúc của một giai đoạn nhiều biến động về văn hóa, lịch sử.
Kết
Cheah Kongsi không phải điểm tham quan nhộn nhịp, nhưng lại là nơi đáng ghé nếu bạn đang muốn tìm sự lắng sâu trong hành trình khám phá Malaysia. Nếu bạn có dịp đến George Town, hãy thử ghé thăm công trình này để bước chậm lại và lắng nghe những câu chuyện được kể bằng kiến trúc, bằng lòng tôn kính của một cộng đồng có mối liên kết mạnh mẽ với cội nguồn của mình.
—----
CREDIT:
- Photography: Luan Nguyen
- Content: Giang Huynh
- Design: Bao Tram
